Petnajsti december je rojstni dan L. L. Zamenhofa, avtorja esperanta. Glede na pobudo enega izmed esperantskih pomembnih pisateljev, Julia Baghyja, praznujemo ta dan tudi kot dan esperantske kulture.

Za dvig duhovne ravni esperantistov Baghy predlaga, da bi moral biti Zamenhofov dan tudi dan esperantske knjige. Ob kulturnih dogodkih lokalnih skupin naj bi obveščali tudi neesperantiste o mednarodnem jeziku esperantu, o njegovi bogati literaturi v izvirniku in prevedenih. Pokažimo, kako naše gibanje širi kulturna dela raznih narodnosti, kar omogoča ljudem drugih jezikov uživanje del drugih narodov.

Poleg pripravljanja srečanj, prireditev, predavanj o Zamenhofu, bi naj bil ta dan praznik esperantske literature in bi ga veljalo počastiti tudi z nakupom, branjem nove knjige.

V ta namen je mariborsko društvo izdalo edini roman izvirno napisano v esperantu, ki se dogaja v Sloveniji: Blejski zvon avtorja Stevana Živanovića. Mi smo dodali slovenski prevod (prevedel Milan Jarnovič), torej knjiga je dvojezična.

La dekkvina de decembro estas naskiĝtago de L. L. Zamenhof, aŭtoro de Esperanto. Baze de iniciato de unu el gravaj Esperantaj verkistoj Julio Baghy, ni festas tiun tagon ankaŭ kiel tagon de Esperanta kulturo.

Por levi la spiritan nivelon de esperantistoj Baghy proponis ke la Zamenhofa tago devus esti ankaŭ Tago de esperanta libro. Okaze de kulturaj aranĝoj lokaj e-grupoj devus informadi ne-esperantistojn pri la internacia lingvo Esperanto, pri ĝia riĉa literaturo en originala verkado kaj tradukita. Ni montru kiel nia Movado disvastigas kulturverkojn el diversaj kulturoj kaj ebligas al homoj de diversaj nacioj ĝui en la verkoj de aliaj popoloj.

Krom la organizado de renkontiĝoj, aranĝoj, prelegoj pri Zamenhof, tiu tago prezentu feston de E-literaturo ankaŭ per aĉeto kaj legado  de nova libro.

Tiucele la Maribora E-societo eldonis la solan romanon skribitan en esperanto, kies enhavo okazas en Slovenio: La Sonorilo de Bled de Stevan Živanović. Ni aldonis (de Milan Jarnovič) la slovenan tradukon sekve la libro estas dulingva.

Živanović se je rodil v Novi Gradiški leta 1900 in umrl leta 1938. Polovico svojih 38 let je aktivno sodeloval na različnih področjih esperantskega gibanja: od čustvenega trenutka, ko se je pri 19 letih seznanil z esperantom v Zagrebu do zadnjega diha v Beogradu.

Vedno in povsod, kjer je bila potrebna njegovo dragoceno pomoč, je bil pripravljen pomagati: ali pri vodenju tečajev za učence, ali pri predavanju v društvu, ali pri pisanju člankov, ali pri urejanju, objavljanju, pošiljanju “Biltena”, še preden se je pojavila “Južna zvezda”. In ne samo to, kar je izjemno pomembno: ukrepal, ublažil in urejeval je tudi, kadar se je uničujoči plamen nesporazumov in nesoglasij razširil med esperantisti. In ne samo to. Leta 1933 in 1935 je objavil učbenik in leta 1934 odličen esperantsko-srbski slovar.

Toda Zivanovič ni samo slovarnik, ampak predvsem jezikovni kultivator, pisatelj, v svojih delih pa je – tako v pesmih kot v romanih – lirik. Kot visoko izobražen in kultiviran človek je vedno želel razumeti tiste, ki trpijo. On je razumel in sočustvoval s trpečimi, kar kaže na primer zadnja kitica njegove pesmi “Dekle”, v katerem je prikazal   mlado ulično prodajalko cvetja, ki v dežju, solznih oči in premrzla, zaman ponuja cvetje mimoidočim gospodom:

„Ho, knabino mia, tre simila sorto,Estas ja de via en sufero frato.Sed ni nun silentu, vana estas vorto.Dum nin vivo vipas, mokas sen kompato!“

Takšen je Stevan Zivanović kot človek in pisatelj in njegova prezgodnja smrt ne more ugasniti spomina na njega, ker so njegova dragocena dejanja in dela preživela.

Živanovič naskiĝis en Nova Gradiška en la jaro 1900, kaj mortis en la jaro 1938. De 38 travivitaj jaroj li duonon oferis al sia aktiva diverskampa partopreno en la e-movado: ekde tiu emocia momento kiam li kiel 19-jara junulo konatiĝis kun Esperanto en Zagreb ĝis la lasta elspiro en Beograd.

Ĉiam kaj ĉie kie lia valora helpo estis bezonata, jen li etendis helpiprete sian manon: kaj por gvidi kursojn al laboristoj kaj por prelegi en societo kaj por verki artikolon kaj redakti, eldoni, ekspedi „Bultenon“ antaŭ apero de „La Suda Stelo“. Kaj ne nur tion, sed kio estas treege grava: por interveni, mildigi, konkordigi kiam ajn ekflagris la detruiga flamo de miskompreno aŭ netoleremo inter la samideanoj. Kaj ne nur tion. En 1933 kaj 1935 en lia redakto aperis ŝlosilo serba kaj en 1934 bonega Esperanto-serba vortaro.

Sed Zivanovič ne estas nur vortaristo, li estas unuavice lingvo – kulturanto, verkisto, kaj en siaj verkoj li estas – same en poemoj kiel en noveloj – lirikisto. Kiel homo altnivele kultura kaj klera volis ĉiam kompreni tiujn kiuj suferas. Li komprenis kaj kunsentis la suferantojn, kiel tion ilustras ekzemple la lasta strofo de lia originala poemo „La knabino“, en kiu li pripentras la junan surstratan florvendistinon, kiu dum pluvvetero, larmokula kaj rigida, vane ofertas florojn al preterpasantaj sinjoroj:

„Ho, knabino mia, tre simila sorto,Estas ja de via en sufero frato.Sed ni nun silentu, vana estas vorto.Dum nin vivo vipas, mokas sen kompato!“

Tia estas Stevan Zivanovič kiel homo kaj verkisto, kaj tro frua lia morto ne povis estingi la memoron pri li, čar liaj valoraj faroj kaj verkoj postvivis lin.

V rokopisu je ostal njegov obširen ljubezenski roman “Blejski zvon”, ki je bil izdan 20 let po njegovi smrti. V barvitem slogu se avtor sprehodi do slikovitega Blejskega jezera in nam predstavi glavne osebe romana, nam  prikaže njihove radosti in trpljenje, in nas prisili, da se živo zanimamo za njihove medsebojne odnose in raznolikost njihovih običajev ter značajev.

Avtor piše o članih esperantskega društva, še posebej opisuje ljubezensko razmerje dveh parov. Esperantsko društvo priredi izlet na Bled. Med esperantisti je francoski pesnik, nekaj lepih žensk s svojimi težavami, slikar, pesnik, inženir … Jezero je zelo lepo. Tudi vreme. Na sredi jezera je otok, na otoku se nahaja star zvonik, v zvoniku je zvon, ki mu pripisujejo nednaravno moč – zvonec prinaša zaljubljencem srečo ali nesrečo.

V drugem delu romana, ki se dogaja najprej v Indiji, v Parizu in spet v Sloveniji, se avtor vrne na usodo dveh parov. Ta del vsebuje dolgo razmišljanje o religiji, o iskanju resnice in ljubezni. Po dolgem iskanju junaki romana kljub vsemu najdejo pravo ljubezen.

Živanović je spreten opisovalec pokrajine, ki jo živo prikaže brez uporabe palete in barv. Tudi takrat ko nas odvede v daljne in neznane dele sveta, menimo, da nas je namerno odpeljal z Bleda, da bi povečal naše hrepenenje po jezeru pod Triglavom in da uživamo zaradi ponovnega srečanja v ljubezni na otočku sredi jezera.

Ob branju romana je treba upoštevati, da je ta nastal pred drugo svetovno vojno in odraža takratni čas v razmerah in jeziku. Vendar pa verjamem, da bo vsak bralec užival v branju obsežnega dela, napisanega v esperantu.

En manuskripta formo restis lia ampleksa amoromano „La sonorilo de Bled“, kiun estis eldonita 20 jarojn post lia morto. Per pitoreska stilo la aŭtoro promenigas nin al la konata pentrinda lago de Bled, kaj prezentas al ni la ĉefrolulojn de la romano, konigante al ni iliajn ĝojojn kaj suferojn kaj fine tiel senpere devigas nin vive interesiĝi pri iliaj reciprokaj rilatoj, malsameco de iliaj kutimoj kaj karakteroj.

Aŭtoro skribas pri pluraj membroj de Esperanto-societo, sed precipe apartiĝas du paroj, kaj li parolas pri ilia amo. Esperanto-societo ekskurzas en Bled. Inter la membroj de la E-societo estas iu franca poeto, kelkaj belaj virinoj kun diversaj problemoj, pentristo, poeto, inĝeniero… La lago estas tre bela. La vetero ankaŭ. En la centro de la lago estas insuleto, sur la insueto malnova turo, sur la turo sonorilo al kiu oni atribuas neordinarajn fortojn – ĝia sonorilo donacas feliĉon aŭ malfeliĉon al la amantoj.

En la dua parto de la romano, kiu okazaz en Hindio, Parizo kaj denove en Slovenio, la aŭtora rigardo revenas al la destino de la du paroj, ĝi enhavas longajn meditadojn pri religio kaj serĉado de vero kaj amo, kvankvam finiĝas feliĉe – post longa serĉado la herooj de la romano tamen trovas veran amon.

Živanovič estas lerta pejzaĝisto, kiu sen uzo de paletro kaj koloroj imprese pervorte viviĝas pejzaĝon. Eĉ tiam kiam li forkondukas nin en alian foran kaj nekonatan mondoparton, ni sentas ke li intence forloĝis nin de Bled por ke nia sopiro pri la lago sub Triglavo plifortiĝu kaj ni ĝuu pro ĉefine denova renkontiĝo kaj amo sur la insuleto meze de la lago.

Unu aferon oni devas havi antaŭ la okuloj legante la romanon: ĝi estas kreita antaŭ la dua mondmilito kaj ĝi memkompreneble portas enhave kaj lingve la stampon tiutempan. Tamen mi kredas, ke ĉiu leganto ĝuos legante la amplenan verkon originale verkitan en Esperanto.

Vorec knjige | ekzemplo de la libro: la-sonorilo-de-bled-vzorec
Naročila knjige (15€) | ordonoj de la libro (15€): info@esperanto-maribor.si

Delo: https://www.delo.si/kultura/knjiga/prevod-tudi-kot-ucbenik-esperanta/